De beveiliging van (kroon)getuigen en hun naasten

In maart 2021 publiceerde de Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV) een rapport waarin het Openbaar Ministerie werd beschuldigd van het maken van fouten in de beveiliging van Peter R. de Vries, Reduan B. en Derk Wiersum. Alle drie de liquidaties vonden plaats na de kroongetuigendeal met Nabil B. in het Marengo-proces. Waarschuwingen zijn onderschat en cruciale informatie is niet gedeeld met het beveiligingsteam, waardoor de beveiliging van de (kroon)getuigen onvoldoende was. Plaatsvervangend korpschef Liebeth Huyzer gaf zelfs aan dat de politie niet in staat is om een nieuwe strafzaak met een kroongetuige aan te kunnen.

Toch kan een kroongetuige een cruciale rol spelen in een strafzaak, vooral wanneer het gaat om de bestrijding van georganiseerde misdaad. Wie kan dit beter weten dan iemand die bekend is met deze wereld? Een kroongetuige is namelijk een verdachte of veroordeelde die bereid is om een verklaring af te leggen tegen een andere verdachte in een strafzaak. Het delen van ‘inside information’ met de politie wordt echter niet gewaardeerd en brengt deze persoon en vaak ook zijn naasten in gevaar. Het is daarom van cruciaal belang dat de beveiliging van de (kroon)getuigen te vertrouwen is.

Maar hoe ziet de beveiliging van de (kroon)getuigen er in de praktijk uit en wie is daarvoor verantwoordelijk?

Samenwerkingen ter beveiliging

De overheid kan niet iedereen zomaar beveiligen. De overheid wordt pas ingeschakeld wanneer de dreiging zo groot is dat mensen hun eigen veiligheid niet meer kunnen garanderen. Dit gebeurd bij de beveiliging van (kroon)getuigen. Er zijn verschillende partijen betrokken bij dit proces, waaronder het Openbaar Ministerie, de politie, de Koninklijke Marechaussee, inlichtingen- en veiligheidsdiensten, lokale overheden en de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV).

Deze partijen werken samen in het stelsel Bewaken en Beveiligen, om aanslagen te voorkomen en personen zoals de (kroon)getuigen te beveiligen. De aanleiding voor de beveiliging kan verschillen. Wist u bijvoorbeeld dat leden van het Koninklijk Huis volgens de Grondwet altijd beveiligd moeten zijn? Hiervoor hoeven niet altijd concrete dreigementen aanwezig te zijn. De Koninklijke familie is een standaard onderdeel van het zogenoemde rijksdomein. Dit is een lijst met een beperkte groep personen die beveiligd worden. Wanneer er aanwijzingen zijn dat andere mensen groot gevaar lopen, kunnen zij (tijdelijk) aan deze lijst worden toegevoegd.

Er zijn twee belangrijke afdelingen binnen de NCTV die zich bezighouden met het stelsel Bewaken en Beveiligen. De eerste is de Dienst Bewaken, Beveiligen en Burgerluchtvaart (DB3). Deze afdeling geeft namens de Minister van Veiligheid en Justitie beveiligingsopdrachten. De tweede is de Dienst Koninklijke en Diplomatieke Beveiliging (DKDB). Deze maakt beslissingen omtrent specifieke beveiligingsmaatregelen, zoals het aantal beveiligers, op basis van informatie en analyses van de AIVD.

Concrete vs. Denkbare dreigingen

Het stelsel Bewaken en Beveiligen bestaat nog niet zo lang in de huidige vorm. Voorheen werd een persoon enkel beveiligd bij concrete dreiging, zoals een verstuurde dreigingsbrief. Na de moord op politicus Pim Fortuyn in mei 2002 is dit veranderd. Naast concrete dreigingen kijken ze ook naar eventuele denkbare dreigingen en risico’s. Een voorbeeld hiervan is een politicus die bepaalde uitspraken doet, waardoor het denkbaar is dat mensen hierop negatief zullen reageren.

Na de liquidaties van Reduan B., de broer van kroongetuige Nabil B., in 2018, en Derk Wiersum, de advocaat van Nabil B., in 2019, kwamen er kritische geluiden van kamerleden over het huidige stelsel. Een andere broer van Nabil B. gaf aan dat hij vond dat het OM de gevaren rond het sluiten van de kroongetuigendeal niet serieus nam. Astrid Holleeder heeft er zelfs voor gekozen om haar eigen beveiliging te regelen nadat zij getuige werd in de zaak tegen Willem Holleeder, zoals beschreven in het boek ‘Dagboek van een getuige’.

En nu dan?

Het is dus duidelijk dat het stelsel momenteel niet klaar is voor de dreigingen vanuit de georganiseerde misdaad. En de beveiliging van (kroon)getuigen kan garanderen. Het OVV geeft in hun rapport aan dat er één persoon aan de leiding moet komen van het stelsel Bewaken en Beveiligen. De juiste informatie moet gedeeld worden met de juiste personen en instanties. Alleen dit ligt erg gevoelig, omdat het uitlekken van de informatie kan zorgen voor een verstoring in een strafrechtelijk onderzoek.

Helaas hebben de liquidaties van Reduan B., Derk Wiersum en Peter R. de Vries bevestigd dat het stelsel Bewaken en Beveiligen onvoldoende is voor de groeiende georganiseerde misdaad in Nederland. Het is nu belangrijk dat we leren van deze situaties, de adviezen van het OVV opvolgen, zodat we sterker staan tegen de georganiseerde misdaad.

De georganiseerde misdaad in Nederland groeit. De aanpak en bestrijding hiervan wordt dus steeds belangrijker. We kunnen de georganiseerde misdaad niet laten winnen. Wanneer de beveiliging van de (kroon)getuigen niet op orde is, wordt de kans dat mensen kroongetuigen willen zijn steeds kleiner. Daarmee missen we de mogelijkheid om meer inzicht te krijgen in deze wereld en om bepaalde activiteiten te stoppen.