Online fraude met victim blaming als gevolg, ook een risico voor een onderneming.

Regelmatig verschijnen er in het nieuws berichten over mensen die slachtoffer zijn geworden van online fraude via bijvoorbeeld Marktplaats, Whatsapp of datingsites. In al deze gevallen krijgt het slachtoffer te maken met een persoon die zich voordoet als iemand anders om zo geld van het slachtoffer te ontvangen. Het overkomt jaarlijks veel mensen. In 2019 kwamen er bij de Fraudehelpdesk 2663 meldingen binnen, waarbij 353 mensen geld kwijtraakten. In deze blog laten we een aantal voorbeelden zien van online fraude. Daarnaast bespreken de term ‘victim blaming’ en bekijken we wat de gevolgen kunnen zijn voor een onderneming.

Whatsappfraude

Bij Whatsappfraude krijgt het slachtoffer een bericht van een ‘familielid’ met daarin de vraag om snel geld over te maken. De oplichters achter deze berichten doen hun best om het slachtoffer te laten geloven dat ze echt met het familielid aan het appen zijn. Dit doen ze met behulp van informatie die via bijvoorbeeld Facebook, Twitter of Marktplaats te vinden is. Vervolgens verzinnen ze een excuus waarom ze berichten sturen vanaf een ander telefoonnummer. Zo is hun eigen telefoon kapot is en gebruiken ze een leentoestel. Het slachtoffer maakt het geld over, soms zelfs meerdere keren. Pas wanneer het slachtoffer contact heeft met het echte familielid, komt het besef dat ze opgelicht zijn. De slachtoffers zijn gemiddeld voor zo’n €3000 euro opgelicht volgens de Fraudehelpdesk.

Datingfraude

Op datingsites zijn mensen op zoek naar een partner. Hier maken oplichters gebruik van. De oplichters doen zich voor als iemand die ook op zoek is naar een relatie. Ze gaan het contact aan en wisselen gegevens uit om verder te praten via bijvoorbeeld Whatsapp.

Een voorbeeld van datingfraude is dat de oplichter vertelt hoe hij door middel van beleggingen aan zijn geld is gekomen. De oplichter deelt de gegevens van de belegging en moedigt het slachtoffer aan ook te gaan beleggen. Zodra het slachtoffer geld heeft ingelegd, is het geld kwijt. De belegging blijkt nep. Datingfraude komt steeds vaker voor. In 2019 waren slachtoffers gemiddeld ruim 9000 euro kwijt volgens slachtofferhulp.nl. Volgens een artikel in het AD was dat in 2021 al 30.000 euro.

Gevolgen voor het slachtoffer

Zodra iemand beseft dat hij of zij slachtoffer geworden is van online fraude, ontstaat vaak een vorm van schaamte. Het slachtoffer voelt zich dom en durft er niet over te praten. Mensen aan wie ze het toch vertellen reageren vaak dat dit hen niet zou overkomen. Ze snappen niet hoe iemand er in heeft kunnen trappen. Zodra mensen in de omgeving van het slachtoffer dit soort opmerkingen plaatsen, begint een slachtoffer zich vaak schuldig te voelen. Dit gevoel van schuld ontstaat doordat mensen de slachtoffer de schuld gaan geven van de oplichting. Dit wordt ook wel Victim Blaming genoemd.

Victim Blaming komt vaak voort vanuit het geloof dat alles een reden heeft. Mensen gaan zelf een verklaring zoeken voor hetgeen het slachtoffer is overkomen. Als er geen logische verklaring lijkt te zijn, dan wordt vaak gedacht dat het slachtoffer zelf iets verkeerd heeft gedaan. Ook denken mensen graag dat zoiets als online oplichting ze niet overkomt. Mensen creëren graag een illusie van veiligheid om zich zo te beschermen tegen een eventuele traumatische gebeurtenis.

De gevolgen van Victim Blaming zijn vaak groot. Een slachtoffer is kwetsbaarder voor nieuw trauma, omdat hun zelfbeeld wordt beschadigd. Daders worden mogelijk niet gestraft omdat een slachtoffer zich schaamt en geen actie durft te ondernemen. Ook krijgt een slachtoffer het gevoel dat ze zelf de gebeurtenis hadden kunnen voorkomen, wat de verwerking van het trauma in de weg staat. Het is belangrijk om geen opmerkingen met betrekking tot schuld te maken, maar te luisteren zonder een oordeel te vellen. Vraag niet waarom iemand iets heeft gedaan en geef vooral ruimte aan het slachtoffer om zijn of haar gevoelens te kunnen uitten.

Victim Blaming binnen organisaties

Binnen organisaties komt Victim Blaming ook voor. Denk bijvoorbeeld banken die slachtoffers (deels) verantwoordelijk houden voor de oplichting. Of een klantenservice die aangeeft niks voor een slachtoffer te kunnen doen en dat ze de volgende keer beter moeten opletten naar wie ze geld overmaken. Deze vorm van Victim Blaming bij bedrijven kan resulteren in een verlies van vertrouwen in de onderneming. En als uw klanten geen vertrouwen meer hebben, zullen zij uw organisatie eerder vermijden.

Vergeet ook niet dat de oplichters voor een onderneming kunnen werken en zo informatie verzamelen waarmee ze mensen kunnen oplichten. Daarnaast is het denkbaar dat een eigen medewerker slachtoffer wordt van online fraude. Mogelijk zitten ze vervolgens met hoge schulden en zoeken ze een manier om hier vanaf af te komen. Wat zou kunnen gebeuren is dat een werknemer met behulp van middelen van zijn werkgever van zijn schulden af probeert te komen.

Voor een onderneming is het van belang om betrouwbaar te zijn en het vertrouwen van zijn klanten te krijgen. Oplichtingspraktijken kunnen dit vertrouwen aantasten. Als onderneming is het dus belangrijk om voorbereid te zijn op oplichters zowel van binnenuit de organisatie als van buitenaf. Het screenen van personeel is daar een belangrijke stap in, want zo weet de onderneming voor medewerkers er in dienst zijn en of ze een mogelijk risico voor de organisatie vormen.