Maffia in Nederland?

Maffia: een hoed en een dikke sigaar. Iedereen kent het beeld uit de films. Steeds vaker wordt de georganiseerde misdaad in Nederland ook vergeleken met de maffia in Italië. Bijvoorbeeld toen Inez Weski, de toenmalige advocaat van Ridouan Taghi,  werd verdacht van het fungeren als doorgeefluik naar de buitenwereld. Daarvoor was ook al zijn neef en advocaat Youssef Taghi schuldig bevonden aan het doorspelen van informatie tussen Ridouan Taghi en zijn criminele organisatie. Verschillende nieuwsberichten beschrijven dat Italië een onderscheid maakt waarbij het bijdragen aan het voortbestaan van een criminele organisatie ook strafbaar is.

Maar in hoeverre komt onze georganiseerde misdaad overeen met de maffia in Italië? Wat kunnen wij leren van Italië? En waar kunnen wij zelf op letten?

De Italiaanse maffia

We gebruiken de term ‘maffia’ om de georganiseerde misdaad in Italië te beschrijven. Bekende maffiabendes zijn de Siciliaanse Cosa Nostra of de Calabrische ‘Ndrangheta. Familiebanden spelen hierin een grote rol. De maffia’s verdienen geld met drugs- en wapenhandel en ontwrichten de samenleving met hun macht.

De maffia is de afgelopen jaren wel veranderd. Vroeger waren er grote, zichtbare geweldsdelicten zoals bomaanslagen, martelingen en moorden op rechters en politie. Tegenwoordig is de maffia meer onzichtbaar en kan iedereen een maffioso zijn. De maffia is onderdeel geworden van de legale economie: de vermenging van de boven- en onderwereld. Ook tijdens de coronacrisis pakte de maffia de kans om de ‘good guy’ te spelen, door geld te lenen aan Italiaanse ondernemers. Op deze manier vergroten ze hun macht in de samenleving. Eerder hebben wij een blog geschreven over hetzelfde fenomeen in Nederland.

Vermenging in Nederland

In Nederland is de georganiseerde misdaad ook veelal gericht op drugshandel. Er komen steeds meer signalen dat deze onderwereld zich vermengd met de bovenwereld. Dit wordt ook wel ondermijning genoemd. Regelmatig zijn er nieuwsberichten over explosies bij woningen, granaten voor de deuren van ondernemingen en schietpartijen in woonwijken. Vaak zijn deze gebeurtenissen gelinkt aan de drugscriminaliteit in Nederland.

Daarnaast is het ook duidelijk dat de drugscriminaliteit mensen op specifieke werkplekken plaatsen. Zo is het voor de criminelen bijvoorbeeld makkelijk om iemand bij de politie en iemand bij de gemeente te hebben zitten. Dit kan leiden tot het delen van vertrouwelijke informatie en het gemakkelijk verkrijgen van documenten. Ook een positie bij de haven van Rotterdam is bijvoorbeeld aantrekkelijk, zodat de pakkans van drugsladingen lager komt te liggen. Zowel bij de Italiaanse maffia als bij de Nederlands drugscriminaliteit is er dus een toenemende vermenging van de boven- en onderwereld.

De Italiaanse maffia-aanpak in Nederland

We kunnen vaak veel leren van de Italiaanse ’41-bis-regime’ maffia-aanpak, vanwege de overeenkomsten met onze drugscriminaliteit. Begin deze maand kwam uit een onderzoek van de Rijksuniversiteit Groningen dat onderdelen van de Italiaanse anti-maffiawetgeving inderdaad bruikbaar kunnen zijn voor het bestrijden van onze georganiseerde misdaad. Deze onderdelen hebben bijvoorbeeld betrekking tot een betere kroongetuigenregeling, minder onderhandelingsruimte voor getuigen en een landelijk gecoördineerde afdeling voor strafrechtelijke onderzoeken naar georganiseerde misdaad.

Kritiek op het doorvoeren van de aanpak

Toch wordt er ook gewaarschuwd. Ondanks de maffia-achtige trekken van onze ondermijnende criminaliteit, zijn er ook verschillen waardoor de aanpak niet één-op-één overgenomen kan worden.

De Italiaanse aanpak kwam mede voort uit de maatschappelijke verontwaardiging over de moorden op Giovanni Falcone en Paolo Borsellino. Deze moorden vonden 30 jaar geleden plaats en waren een omslagpunt in de aanpak van de maffia. Ondanks de verontwaardiging na de drie moorden rond het Marengo-proces, is dit omslagpunt in Nederland nog niet bereikt. Dit kan mede te maken hebben dat Derk Wiersum en Peter R. de Vries bijvoorbeeld vanuit hun beroep betrokken waren bij de zaak, terwijl de maffia ook mensen vermoorden die niks met de maffia te maken hadden.

Mensenrechtenorganisaties vinden ook dat Italië de grondrechten van verdachten schendt. Gevangenen worden zo goed als geïsoleerd van de buitenwereld. De overheid kan al afluisteren en eigendommen in beslag nemen, zodra iemand in een onderzoek belandt. Ook is er de mogelijkheid om een straf op te leggen, zonder dat iemands schuld bewezen is.

Uit onderzoek van de Erasmus Universiteit en Vrije Universiteit blijkt dan ook dat Nederland voorzichtig moet zijn met het invoeren van dezelfde maatregelen. Het Italiaanse systeem daar is bijvoorbeeld geen plek voor maatwerk en kom je niet meer uit het 41-bis-regime als je er eenmaal in zit. In Nederland zijn de uitgangspunten juist gericht op resocialisatie en een humane behandeling. In Italië is het nu ook nagenoeg onmogelijk om zware maatregelen af te schaffen, omdat het dan wordt bestempeld als ‘te soft’. Het eenmaal invoeren van de maatregelen is dus bijna onomkeerbaar.

Een maffioso in jouw onderneming?

Hoewel de situatie in Nederland dus nog niet helemaal te vergelijken is met de Italiaanse maffia, is het wel belangrijk dat je als ondernemer alert bent op de vermenging van de onderwereld met de bovenwereld.

Wees daarom altijd bewust van wie je aanneemt. Wil je hier hulp bij hebben? Neem gerust contact met ons op!