Politieambtenaren beter gescreend door aangescherpte wet

Geschreven door: Rosa Kascha

Op 20 oktober 2020 lazen we het verhaal over Youssef S. Een aspirant politieambtenaar die door de politiescreening was gekomen ondanks dat hij had aangegeven dat zowel zijn zus als nicht Syriëgangers waren. Daarnaast verzweeg hij ook het voortzetten van een nevenactiviteit die zijn chef een aantal maanden daarvoor had afgekeurd. Het kwalijke? Er gingen geen alarmbellen rinkelen bij de politie. Een jaar na de start van zijn opleiding werd Youssef S. staande gehouden in verband met te hard rijden en een verlopen APK. Ook nu gingen er geen alarmbellen rinkelen binnen de politie. De reden: de aanhouding van een politieambtenaar (in privétijd) wordt in verband met het waarborgen van de privacy, (nog) niet automatisch geregistreerd in het personeelsbestand.

Vorige week was het wederom raak; de politie plaatst een nieuwsbericht op hun website over het ontslag van een medewerker bij de Landelijke Eenheid. Volgens de politie zou de politieambtenaar contacten onderhouden met personen uit het criminele milieu. Ook was er sprake van het gebruik van verdovende middelen, iets wat voor politieambtenaren verboden is.

De huidige situatie

Helaas staan deze incidenten niet op zichzelf. Door onder andere de grote personeelstekorten en een gedateerd screeningsbeleid in de Politiewet 2012 is er te weinig zicht op risicovolle activiteiten van politieambtenaren in privétijd.

Om soortgelijke incidenten in de toekomst zoveel mogelijk te voorkomen was de Politiewet 2012 toe aan een update. Op 13 oktober 2020 heeft de Eerste Kamer het wetsvoorstel ‘Screening ambtenaren van politie en politie-externen’ aangenomen. Deze wetswijziging heeft als doel om de Politiewet 2012 en de Wet op de medische keuringen te versterken.

De Politiewet 2012 beschrijft het gehele functioneren van de politieorganisatie. In wet staat onder andere beschreven binnen welke kaders het zogeheten antecedenten onderzoek, ook wel een screening genoemd, uitgevoerd mag worden voor politieambtenaren. In dit artikel leggen wij u uit wat er gaat veranderen naar aanleiding van het aangenomen wetsvoorstel.

Uitbreiding van de wet

Ondermijning, zoals beschreven in het artikel van 5 november 2020, vindt steeds vaker plaats. Hierdoor vervaagt de grens tussen de werkzaamheden van criminele- en legale organisaties steeds verder met alle gevolgen van dien. Daarnaast huurt de politie steeds vaker extern personeel in die niet altijd gescreend worden. Mede door deze twee ontwikkelingen is de behoefte en noodzaak ontstaan om de kaders van deze screeningsonderzoeken bij de politie uit te breiden. Met deze wetswijziging kan ook het huidige pakket aan onderzoekstools uitgebreid worden.

Continu screenen & melden

De wetswijziging biedt in de toekomst de mogelijkheid om politieambtenaren continu te screenen. Dit betekent dat er een doorlopende controle plaats zal gaan vinden op veranderingen in de zogeheten justitiële documentatie. Dit is vergelijkbaar met wat er bijvoorbeeld op dit moment al gebeurt binnen de sector kinderopvang. Hierdoor kan de politie snel reageren op (mogelijk) bezwaarlijke informatie die naar voren komt.

Politieambtenaren zullen daarnaast verplicht worden om relevante wijzigingen in de persoonlijke situatie te melden. Het gaat om zaken waarvan ‘redelijkerwijs duidelijk moet zijn dat die uit het oogpunt van de integriteit van de politie relevant is voor het verrichten van werkzaamheden als ambtenaar van politie’. Indien dit noodzakelijk kan er een nieuw, incidenteel onderzoek naar de betrouwbaarheid van de betrokkene gestart worden.

Vanaf het moment dat de wetswijziging ingaat zullen onderworpen worden aan periodieke herhaalonderzoeken. Dit houdt in dat er niet per definitie een directe aanleiding, zoals een verdenking van een strafbaar feit, hoeft te zijn voor het uitvoeren van een screeningsonderzoek. Dit heeft als voordeel dat hiermee meer risicovolle informatie vroegtijdig kan worden gesignaleerd en aangepakt, zoals in het geval van Youssef S. Hierdoor verschuift de manier van werken nog verder van reactief- naar proactief. Proactief werken is erg belangrijk om incidenten te voorkomen en bijvoorbeeld ondermijning en fraude tegen te gaan binnen de politieorganisatie.

Bij werkzaamheden die een verhoogd risico met zich meebrengen zal een aanvullend omgevingsonderzoek worden uitgevoerd. Hierbij zal er, indien dit binnen de kaders van de wet past, ook gekeken worden naar de directe omgeving van de betrokkene zoals een partner of een eerstegraads bloedverwant. Dit kan alleen gedaan worden wanneer er uit het onderzoek aanwijzingen naar voren komen dat er in deze directe omgeving personen zijn die een mogelijk risico met zich meebrengen.

De relevantie van het intensiveren van politiescreeningen

Omdat er tegenwoordig steeds meer externen worden ingehuurd om politie(kundig) werk te verrichten, biedt het wetsvoorstel ook een grondslag voor het screenen van dergelijke personen die binnen hun functie een risico kunnen vormen voor de integriteit van de organisatie.

Zoals hierboven beschreven wil de politie, met het veranderen van de Politiewet 2012, een toekomstbestendig screeningsbeleid creëren die zich nog meer bezighoudt met het voortijdig signaleren en aanpakken van risico’s. Van incidenteel naar periodiek en van reactief naar proactief.